1. Kościół św. Idziego w Bałdrzychowie – wieś nosi nazwę od imienia właściciela, prawdopodobnie założyciela wsi, rycerza Bałdrzycha, który w 1167 roku podarował Bałdrzychów opactwu cystersów w Sulejowie. Parafia erygowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego bł. Bogumiła w XII w. Kościół drewniany został spalony przez Krzyżaków w 1331 roku. Po 160 latach został wybudowany nowy drewniany kościół, erygowany w 1491 roku. W 1710 roku dobudowano, nową murowaną kaplicę matki Bożej Różańcowej. W 1824 roku kościół spłonął. Obecny kościół jednonawowy został wybudowany w latach 1845 – 1909. Do największych zabytków należą: krucyfiks z XVIII wieku, rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego o tradycjach gotyckich.

2. Kościół św. Stanisława Biskupa w Brodni – Brodnia to wieś królewska, powstała jeszcze przed XIV wiekiem, wtedy również założono parafię, w 1644 roku została wcielona do parafii Zadzim, a od 1866 roku ponownie stała się samodzielną parafią. Obecny drewniany kościół zbudowany został około 1556 roku i gruntownie przebudowany w roku 1886. Kościół w Brodni jest trzynawowy z trzema ołtarzami: główny barokowy w kolorze czarnym, zdobiony złotem, z obrazem św. Stanisława Biskupa z XVIII wieku i Matki Bożej Różańcowej z XIX wieku. Ołtarze boczne są rokokowe z XVIII wieku z wizerunkami św. Józefa, św. Mikołaja, św. Rocha i św. Rozalii.

3. Zespół Parkowo – Dworski w Bronowie i Izba Muzealna im. Marii Konopnickiej – z Bronowem związane jest nazwisko jednej z najwybitniejszych poetek polskich epoki pozytywizmu - Marii Konopnickiej. Konopnicka mieszkała tu wraz z mężem i dziećmi w latach 1862 – 1872. Dziś nie ma już starego, modrzewiowego dworu pamiętającego pobyt poetki. Zachował się park z wieloma pomnikami przyrody, ze stawami i aleją grabową. Izba Muzealna mieści się w dworku wybudowanym w 1902 roku przez Artura Dzierzbickiego. Jedno z pomieszczeń urządzone jest zgodnie z opisem starego dworku. Od 1996 roku w drugiej części budynku urządzono Muzeum Oświatowe.

4. Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela i św. Trójcy w Budzynku – o Budzynku pierwszy raz dowiadujemy się w 1454 roku, kiedy to otrzymał prawa miejskie jako Międzyrzec, lokalizacja jego jednak nie była trwała. Jan Łaski otrzymał w 1520 roku wieś „Woźniki alias Budzynek”. Sama nazwa Budzynek wywodzi się od słowa „budzyń” – gorsza część wsi. Obecnie jedynym zabytkiem jest kościół drewniany, modrzewiowy, zbudowany na przełomie XVII i XVIII wieku. Ołtarz główny barokowy z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Floriana. Obecnie Budzynek jest jedną z najmniejszych parafii w Polsce.

5. Kościół św. Mateusza w Dalikowie – Dalików to wieś szlachecka, w XVII wieku wybudowano w niej kościół modrzewiowy, który spłonął wraz z całą wsią po bitwie pod Dalikowem w 1863 roku. Obecny kościół neogotycki, murowany zbudowany został w latach 1908 – 1913 dzięki staraniom parafian. W czasie I wojny światowej został poważnie uszkodzony, gruntownie odbudowano go w latach 1918 – 1920. Ponownie całkiem zniszczony podczas ostatniej wojny; odbudowany w 1947 r.

6. Kościół św. Floriana w Domaniewie - pierwszy kościół drewniany, pod wezwaniem św. Jadwigi, erygowany przez arcybiskupa w XIV wieku, obecny pod wezwaniem św. Floriana powstał na początku XVI wieku. Jest to kościół w stylu późnogotyckim, murowany z cegły, jednonawowy, z zewnątrz oszkarpowany z masywną wieżą z prostokątnym hełmem. Drzwi z blachy żelaznej z ornamentem renesansowym. Ołtarz główny barokowy z rzeźbami świętych i obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Józefa.

7. Kościół św. Stanisława Biskupa w Drużbinie – pierwsza wzmianka o kościele drewnianym pochodzi z 1386 roku, parafie erygowano na przełomie XIV i XV wieku. Obecny kościół zbudowany w stylu późnego renesansu w 1630 roku, jednonawowy, zbudowany z cegły, otynkowany z masywną wieżą nakrytą lekkim hełmem. Ołtarz główny późnobarokowy z XVIII wieku z obrazem św. Stanisława, dwa ołtarze boczne barokowe z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej i rzeźbą rokokową Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia.

8. Klasycystyczny Pałac w Gostkowie – Gostków to wieś znana z 1391 roku, położona na przecięciu dróg z Łęczycy do Poddębic i z Ozorkowa do Uniejowa. W jej centrum znajduje się klasycystyczny pałac, zbudowany w 1802 roku, jednopiętrowy na planie prostokąta z półkolistym ryzalitem od strony ogrodu oraz piękny klasyczny portyk z czterema smukłymi kolumnami w stylu jońskim, przykryty trójkątnym szczytem. Wnętrze to klasycystyczna polichromia pokrywająca prawie wszystkie ściany i plafony, klatka schodowa to romantyczny pejzaż na świątynię w parku, w salonie plafon z Cererą, na piętrze malowidło Zeusa na Olimpie, dekoracje pompejskie, chińskie. Obecnie siedziba Urzędu Gminy w Wartkowicach.

9. Kościół św. Mikołaja Biskupa w Kałowie – Kałów był w XV wieku miasteczkiem położonym z daleka od głównych dróg, wśród lasów, bagien przez co nie mógł się rozwijać, ludność zajmowała się rolnictwem i rzemiosłem związanym z rolnictwem. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1393 roku, erygowany w 1451 roku. Obecny kościół św. Mikołaja zbudowany został w 1786 roku, przebudowywany w 1869 i 1912 roku. Jest to budowla barokowa, z trójkątnym szczytem z wolutami i pilastrami. Wnętrze kościoła podzielone na trzy nawy, w stylu barokowym jest większość wyposażenia świątyni: ołtarze z obrazami św. Mikołaja i św. Anny, ambona oraz chrzcielnica. Przed kościołem usytuowana rzeźba rokokowa św. Floriana.

10. Kościół św. Andrzeja w Małyniu – wykopaliska archeologiczne wskazują, że Małyń sięga swoimi korzeniami początków państwa polskiego. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1233 roku. W 1549 roku Małyń otrzymał prawa miejskie, parafia została erygowana w XIII wieku. Po spaleniu pierwszego drewnianego kościoła w 1752 roku zbudowano murowany, istniejący do dziś. Jest to świątynia trzynawowa z kaplicami bocznymi o wystroju w stylu barokowym. Ołtarz główny z początku XVIII wieku z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem, do cenniejszych zabytków kościoła należą także dwie chrzcielnice.

11. Kościół św. Michała Archanioła w Niemysłowie – najstarsza wzmianka o Niemysłowie pochodzi z 1262 roku. W 1535 roku parafia została wcielona do uposażenia kolegium wikariuszy uniejowskich. Najokazalszym budynkiem Niemysłowa jest kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła, w którym najstarszą częścią jest kaplica południowa w stylu renesansowym z XVII wieku. Główna część świątyni została zbudowana w 1880 roku, w stylu neogotyckim, wnętrze drewniane, sklepienia kolebkowe, ołtarze XX wieczne, w głównym obraz z 1725 roku przedstawiający Świętą Rodzinę.

12. Kościół św. Katarzyny w Pęczniewie – parafię erygowano w XIV wieku, obecny kościół drewniany, zbudowany jest na miejscu wcześniejszego w 1761 roku, rozbudowany w XIX wieku. Jednonawowy, oszalowany na wzór boniowania. Ołtarz główny późnorenesansowy z 1640 roku, z wcześniejszego kościoła, ołtarze boczne w stylu barokowym, ambona z 1640 roku z figurką św. Jana Chrzciciela.

13. Pałac w Poddębicach - to jeden z najpiękniejszych zabytków renesansu w środkowej Polsce. Jego budowę rozpoczął w 1610 roku dziedzic Poddębic wojewoda rawski Zygmunt Grudziński, a dokończył syn Stefan, który prawdopodobnie dostawił loggię ze sklepieniem krzyżowym w stylu kalisko-lubelskim, dzięki czemu nadał charakterystyczny wystrój przesądzający o oryginalności budowli. Kolejnej przebudowy dokonała księżna Barbara Sanguszkowa w roku 1773, a sto lat później Napoleon Zakrzewski dobudował od strony północnej poprzeczny budynek, nawiązujący stylem do trzonu głównego. W pałacu znajduje się Izba Regionalna, w której zgromadzono przedmioty pochodzące z wykopalisk oraz pamiątki dotyczące historii Poddębic i okolicy. Budynek pałacu jest dzisiaj siedzibą Domu Kultury oraz Poddębickiego Towarzystwa Regionalnego.

Autor zdjęcie: Dorota Kaszuba

14. Kościół Parafii Ewangelicko – Augsburskiej w Poddębicach – w 1858 roku mieszkało w Poddębicach 263 wyznawców kościoła ewangelicko – augsburskiego. W północnej części parku, w 1871 roku zbudowano zbór murowany, należący do parafii w Konstantynowie. Skromny budynek z czerwonej cegły przykryty dwuspadowym dachem z wieloboczną sygnaturką w szczycie. Na szczególną uwagę zasługuje dzwonnica, zbudowana z białej cegły, przykryta stylowym hełmem, nawiązująca do najlepszych wzorów renesansu. Kościół, w dalszym ciągu czynny, jest filią parafii w Łodzi.

Autor zdjęcia: Katarzyna Glapska

15. Kościół św. Katarzyny Męczenniczki w Poddębicach - fundatorką kościoła jest Barbara Grudzińska z Karśnickich podkomorzanka łęczycka, żona Zygmunta Grudzińskiego. Budowę jego rozpoczęto, tak jak i pałacu, w roku 1610, dokończył syn Barbary, Stefan. Do końca XIX wieku kościół miał jedną nawę. W 1895 roku z inicjatywy miejscowego proboszcza księdza Wyrzykowskiego oraz dziedzica Poddębic Leona Zakrzewskiego dobudowano dwie boczne nawy, chór i skarbczyk. W XIX wieku kościół palił się kilkakrotnie: w 1881, 1894 i 1900 roku. Do najcenniejszych zabytków świątyni należy złocony ołtarz z przełomu XVII i XVIII wieku z rzeźbami świętych: Wojciecha, Stanisława, Barbary i Katarzyny oraz rokokowa ambona z postaciami czterech ewangelistów i motywami roślinnymi i geometrycznymi.

16. Kościół św. Marka Ewangelisty w Siedlątkowie – parafię utworzono w 1642 roku przy istniejącym już od 1497 roku kościele parafialnym, prawdopodobnie drewnianym. W 1882 parafię erygowano, pierwszy kościół został ufundowany przez właścicieli wsi, rodzinę Ubyszów, obecny kościół zbudowany w 1683 roku z kamienia polnego i cegły w stylu późnorenesansowym. W czasie przebudowy powiększono świątynię o jedno przęsło, wnętrze skromnie wyposażone. Ołtarz główny z kopią obrazu matki Boskiej Siedlątkowskiej. Obecnie, po utworzeniu Zbiornika Jeziorsko, kościół stoi na sztucznie usypanym półwyspie, otoczonym wysokim wałem. Na cmentarzu grzebalnym kaplica murowana z 1876 roku, wewnątrz ciekawy obraz Matki Bożej z 1640 roku.

17. Drewniany Dwór w Tumusinie – sześć kilometrów od Poddębic leży wieś Tumusin, o której pierwsze wzmianki pojawiły się w 1402 r, jednakże niewiele wiemy o przeszłości tego miejsca. W 1826 roku w 16 domach zamieszkiwały 134 osoby. Do najstarszych obiektów należą: drewniany dwór i murowany lamus. Dwór został zbudowany na początku XIX wieku jako typowy dworek szlachecki, o konstrukcji zrębowej z wysokim naczółkowym dachem, zbudowany na planie prostokąta. Od frontu czterokolumnowy portyk pełniący role ganku. Naprzeciw dworu za stawem murowany lamus – zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, wsparty od strony zachodniej na 3 filarach. Dwór od blisko 200 lat zamieszkany.

Autor zdjęcia: Ilona Bernaciak

18. Kościół św.Apostołów Piotra i Pawła w Turze – pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1136 roku, parafia erygowana była w XIV wieku. W 1734 roku kościół spłonął, a obecny wystawiony został w 1754 roku. Jest to świątynia drewniana, jednonawowa, oszalowana, z węższym zamkniętym wielobocznie prezbiterium na zachód. Ołtarz główny barokowy z rzeźbami św. Piotra i Pawła z połowy XVIII wieku, dwa ołtarze boczne późnobarokowe. Chrzcielnica późnogotycka z kamienia z klasycystyczną pokrywą.

19. Zamek w Uniejowie - na szczególną uwagę wśród zabytków powiatu poddębickiego zasługuje Zamek w Uniejowie. Budowla gotycka wzniesiona została w 1360-1365 przez arcybiskupa Jarosława Bogorię Skotnickiego w miejscu starej, drewnianej fortyfikacji, zniszczonej przez Krzyżaków. Wielokrotnie przebudowany zamek m.in.: przez arcybiskupów Jana Wężyka i Macieja Łubieńskiego w połowie XVII wieku. Stanowił do czasu II rozbioru Polski jedną z rezydencji biskupów gnieźnieńskich, w latach 1848-1850 generał Aleksander Toll przebudował budowlę na klasyczny pałac. Po 1956 roku zamek poddano gruntownej odbudowie. Obecnie mieści się tu hotel, restauracja i kawiarnia.

Autor zdjęcia: Tomasz Wójcik

20. Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Uniejowie – Uniejów wzmiankowany jest po raz pierwszy w bulli Innocentego II w 1136 r. Wkrótce po tym miał tu stanąć kościół, podniesiony do godności kolegiaty około 1170 roku. Kolegiatę wraz z miastem spalili Krzyżacy w 1331 roku, obecny murowany kościół wzniesiono w 1349 roku, w XV wieku rozbudowano korpus nawy ku zachodowi, w drugiej połowie XVII wieku dobudowano kaplicę bł. Bogumiła. W 1819 roku przestał pełnić funkcję kolegiaty, reeregacja nastąpiła w 1990 r. Najcenniejszym zabytkiem kolegiaty jest sarkofag z postacią bł. Bogumiła, krucyfiks z XVI wieku oraz drewniana figura Chrystusa Zmartwychwstałego z tegoż stulecia, ołtarz barokowy z XVII wieku, dzwonnica wysoka na 25 m osobno stojąca jako wieża bramna z przełomu XIX/XX wieku.

Autor zdjęcia: Tomasz Wójcik

21. Kaplica Grobowa Hrabiów Tollów – wybudowana w 1885 roku, za miastem przy szosie do Dąbia, dla właścicieli Hrabiów Tollów w stylu neobizantyjskim na planie krzyża greckiego. Kaplica jest zwieńczona kopułą na ośmiokątnym bębnie. Górna jej część pełni funkcje sakralną, dolna – krypta grobowa. Obiekt ulegał systematycznej dewastacji, w 1987 roku kaplicę wpisano w rejestr zabytków i przeprowadzono remont kapitalny.

22. Kościół św. Anny i św. Wawrzyńca w Wartkowicach – Wartkowice to wieś książęca, znana już w XIV wieku, w 1331 roku doszczętnie spalona przez Krzyżaków. Kościół rozebrano w 1660 roku i w tym samym zbudowano nowy. Świątynia przetrwała do 1719 roku, kiedy to na jej miejsce wystawiono nowy kościół. W 1819 roku został gruntownie odnowiony. Był to drewniany kościół, oszalowany, wewnątrz otynkowany, jednonawowy, ołtarz główny barokowy. Obok tego kościoła zbudowano w 1985 roku nową świątynie. Obecnie kościół został przeniesiony do skansenu na Ostrowie Lednickim.

23. Kościół św. Mikołaja we Wierzchach – obecny kościół zbudowany został w 1727 roku przez kanonika uniejowskiego, kilkakrotnie przebudowywany i odnawiany. Świątynia usytuowana jest na obszernym placu w centrum wsi, jest to budowla drewniana, oszalowana, najcenniejszym jej zabytkiem artystycznym i kultowym jest obraz Bolejącej Matki Bożej Wierzchowskiej pochodzący z 1659 roku. Obraz jest koronowany, posiadał kiedyś srebrną suknię. Kult obrazu znany jest od początków XIX wieku.

24. Dwór w Zadzimiu wraz z parkiem – nazwy Zadzim zaczęto używać od XVI wieku, w XVII wieku dobra zadzimskie należały do rodziny Dąmbskich. Józef Dąmbski spokrewniony z królem Stanisławem Leszczyńskim, z których jeden Karol otrzymał od ojca Zadzim i tu osiadł. Wróciwszy z koronacji Stanisława Augusta urządził dwór modrzewiowy wedle wzorów francuskich, założył park ze szpalerami i fontannami, zaczął również budowę pałacu lecz zdążył zbudować tylko fundamenty. Budowę pałacu ukończył Wojciech Jarociński. Obecny budynek pochodzi z roku 1858 i został zbudowany w stylu klasycystycznym. Wiele przeróbek przekształciło jego bryłę. Jest to budynek jednopiętrowy z czterospadowym dachem, otoczony jednym z największych parków podworskich w województwie sieradzkim liczącym 7,7 ha z wieloma pomnikowymi okazami drzew.

25. Kościół św. Małgorzaty w Zadzimiu – prawdopodobnie to już trzeci kościół, pierwsza wzmianka o kościele drewnianym pochodzi z 1416 roku a obecny wzniesiony został w latach 1640 – 1642. Z poprzedniego kościoła zachowała się baszta obronna z charakterystycznymi oknami strzeleckimi, przerobionymi na krzyże. Kościół orientowany, jednonawowy zbudowany na planie prostokąta z prezbiterium, wieża z hełmem tak jak cały kościół w stylu barokowym. W kościele znajduje się 5 ołtarzy: główny i dwa boczne barokowe i dwa klasycystyczne.

26. Pałac i park dworski w Golicach

Majątek Golice, a właściwie Dobra Ziemskie Golice z przyległościami Małe, Tarnówka, Mrowiczna datują się na 1100 rok, kiedy to w wyniku nadania ziem przez trzecią żonę Władysława I Hermana kanonikom z kapituły krakowskiej, tereny w pobliżu Poddębic otrzymał kanonik Goli. Jego potomkowie założyli na tym terenie siedzibę obronną, a jej relikty w postaci wyniosłego kopca o średnicy 25 m i wysokości ok. 4 m otoczone fosą, położone są 300 m na południe od XIX- wiecznego Pałacu. Na terenie majątku Golice w maju 1848 roku podczas prac polowych wyorano naczynie z kilkuset sztukami monet piastowskich. Znalezisko to jest jednym z 13 skarbów, które do dziś stanowią ważny materiał dla numizmatyki tego okresu Polski. Ostatnim właścicielem majątku od 1923 roku był Tadeusz Wehr, po wojnie dobra zostały znacjonalizowane. Od 2007 roku pozostałości majątku – Pałac i przylegający zabytkowy park z pomnikami przyrody pozostają w prywatnych rękach i zostały pieczołowicie zrewitalizowane.

Autor zdjęć: Robert Santorek

Niewątpliwie do osobliwości powiatu zaliczyć można również:

• zachowane fragmenty grodziska wczesnośredniowiecznego we wsi Człopy,
• zespół pałacowo – parkowy w Biernacicach o powierzchni 5,1 ha z dworem i spichlerzem,
• Pomnik Pomordowanych przez Niemców w Niewieszu – odsłonięty dnia 11 maja 1975 roku upamiętniający mord 400 mieszkańców wsi, których pochowano na miejscowym cmentarzu,
• Dworek murowany z przełomu XIX – XX wieku zbudowany w Dalikowie i park pierwotnie w stylu angielskim,
• Zbiorowa mogiła powstańców z 1863 roku w Dalikowie,
• Wieś Spycimierz (gmina Uniejów) – wieś zbudowana na układzie kupowym, w źródłach pisanych pojawiła się w 1136 roku jako siedziba kasztelani, obecnie znana w Polsce z barwnych dywanów kwiatowych układanych przez mieszkańców podczas uroczystości Bożego Ciała.